Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) εμφανίστηκαν την τελευταία δεκαετία στο διαδίκτυο και έκτοτε έφεραν επανάσταση στον τρόπο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Με απλά λόγια, πρόκειται για υπηρεσίες του διαδικτύου, προσβάσιμες από ηλεκτρονικό υπολογιστή, ταμπλέτα ή κινητό, στις οποίες τα άτομα εγγράφονται, δημιουργώντας έναν «εικονικό εαυτό» (προφίλ), και στη συνέχεια αλληλεπιδρούν με άλλους χρήστες της ίδιας εφαρμογής. Η αλληλεπίδραση των ατόμων γίνεται με διάφορους τρόπους, π.χ. κοινοποιώντας πληροφορίες, φωτογραφίες και βίντεο, με αποστολή και λήψη γραπτών μηνυμάτων, με διαδικτυακές κλήσεις, με συμμετοχή σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων, δημόσιες συζητήσεις, online παιχνίδια κ.α. Κάθε μέσο κοινωνικής δικτύωσης προσφέρει διαφορετικές δυνατότητες (πληροφόρησης, δικτύωσης και ψυχαγωγίας), με αποτέλεσμα τα άτομα να επιλέγουν αυτό που ανταποκρίνεται καλύτερα τις ανάγκες τους ή να εγγράφονται σε περισσότερα του ενός.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Public Issue, το 32% του πληθυσμού στην Ελλάδα άνω των 18 ετών (σχεδόν ο 1 στους 3), έχει λογαριασμό σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης (μ.κ.δ.). Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί περίπου σε 2.851.000 άτομα(1) (Διάγραμμα 1). Η συμμετοχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συσχετίζεται πρωτίστως με την ηλικία. Οι νέοι 18-34 ετών εμφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό (81%), ακολουθούν τα άτομα ηλικίας 35-54 ετών (47%), ενώ μικρότερη αντιπροσώπευση στα μ.κ.δ. έχουν τα άτομα 55 ετών και άνω (17%). Επίσης, το επίπεδο εκπαίδευσης αποδεικνύεται σημαντικός παράγοντας, αφού τα ποσοστά κατοχής λογαριασμού σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλιμακώνονται από 44% στα άτομα που έχουν συμπληρώσει ανώτερη εκπαίδευση, σε 31% μέση, και μόλις 4% κατώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης. Άλλες μεταβλητές που συσχετίζονται με την συμμετοχή των ερωτώμενων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ο βαθμός αστικότητας της περιοχής κατοικίας (37% στα αστικά κέντρα, 26% στα ημιαστικά, 23% στα αγροτικά) και η πολιτική ιδεολογία (36% στην Αριστερά, έναντι 22% στη Δεξιά).
Facebook
Πρόκειται για το δημοφιλέστερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, αριθμώντας παγκοσμίως πάνω από 1 δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες. Στην Ελλάδα, το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 18 ετών που έχει λογαριασμό είναι 30% (περίπου 2.673.000 άτομα). Το facebook δίνει τη δυνατότητα στα μέλη να μοιράζονται πληροφορίες για τον εαυτό τους (π.χ. ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, σπουδές, απασχόληση, δραστηριότητες κλπ.), να επικοινωνούν με μηνύματα ή δωρεάν κλήσεις, να ανεβάζουν φωτογραφίες και βίντεο, να δημιουργούν ή να συμμετέχουν σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων, να παίζουν online παιχνίδια, να αξιολογούν θετικά (like) ή να σχολιάζουν αναρτήσεις άλλων χρηστών, θέματα επικαιρότητας, ταινίες, βιβλία, χώρους εστίασης κ.α. (Πίνακας 1).
Twitter
Επιτρέπει στα εγγεγραμμένα μέλη να αναρτούν σύντομα μηνύματα έως 140 χαρακτήρων (tweets), εικόνες ή βίντεο, στα οποία μπορούν να έχουν πρόσβαση και μη-εγγεγραμμένοι χρήστες. Η δυνατότητα αυτή έχει καταστήσει το twitter το πιο γρήγορο μέσο διάδοσης πληροφοριών παγκοσμίως, αριθμώντας περισσότερους από 300 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες, μεταξύ των οποίων: εταιρείες, οργανισμοί, πολιτικοί, διανοούμενοι, καλλιτέχνες κ.α. Στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται από το 8% του ενήλικου πληθυσμού (άνω των 18 ετών), περίπου από 713.000 άτομα (Πίνακας 1).
Instagram
Πρόκειται για μια δημοφιλή εφαρμογή επεξεργασίας και κοινοποίησης φωτογραφιών και βίντεο, στην οποία οι εγγεγραμμένοι χρήστες μπορούν να σχολιάζουν ή να δηλώνουν την αρέσκειά τους για το υλικό που δημοσιεύεται. Στην Ελλάδα, το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 18 ετών που χρησιμοποιεί το instagram ανέρχεται σήμερα σε 5% (περίπου 446.000 άτομα) (Πίνακας 1).
LinkedIn
Θεωρείται ο πιο δημοφιλής χώρος επαγγελματικής κοινωνικής δικτύωσης, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα στα μέλη του να δημιουργήσουν το προσωπικό επαγγελματικό τους προφίλ, να συνδεθούν με άλλους χρήστες, να αναζητήσουν εργασία ή να δημιουργήσουν πελατολόγιο. Στην Ελλάδα, σήμερα χρησιμοποιείται από το 4% του πληθυσμού άνω των 18 ετών (περίπου από 356.000 άτομα) (Πίνακας 1).
Google+
Πρόκειται για εφαρμογή της Google, η οποία δίνει στους χρήστες τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το προσωπικό τους προφίλ, να επικοινωνούν μέσω μηνυμάτων και διαδικτυακών κλήσεων με άλλα μέλη, να κοινοποιούν φωτογραφίες και βίντεο, και να κατατάσσουν τις επαφές τους σε ομάδες (π.χ. συγγενών, φίλων, συνεργατών, γνωστών). Το Google+ χρησιμοποιείται από το 3% των Ελλήνων άνω των 18 ετών (περίπου από 267.000 άτομα) (Πίνακας 1).
Pinterest
Δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες που ασχολούνται με κάποια δραστηριότητα ή χόμπι (π.χ. μαγείρεμα, πλέξιμο, κηπουρική, μοντελισμό κλπ.) να δημοσιεύουν εικόνες ή βίντεο από το έργο τους και, αντίστοιχα, να «καρφιτσώνουν» (pin) τις εικόνες και τα βίντεο άλλων χρηστών που άπτονται του ενδιαφέροντός τους. Στην Ελλάδα, το Pinterest χρησιμοποιείται από το 2% του πληθυσμού άνω των 18 ετών (περίπου 178.000 άτομα) (Πίνακας 1).
Foursquare
Θεωρείται σημαντική εφαρμογή για πελάτες και επιχειρηματίες (εστιατορίων, εμπορικών μαγαζιών, νυχτερινών κέντρων κλπ.), διότι επιτρέπει στους χρήστες να αξιολογούν μέρη που έχουν επισκεφτεί, να επισημαίνουν τα θετικά και αρνητικά σημεία, να προτείνουν βελτιώσεις και να διαβάζουν τις κριτικές άλλων ατόμων. Στην Ελλάδα, το Foursquare χρησιμοποιείται από το 1% του πληθυσμού άνω των 18 ετών (περίπου 89.000 άτομα) (Πίνακας 1).
Άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Περιλαμβάνονται λιγότερο δημοφιλή μέσα, όπως το tumblr και το flickr για κοινοποίηση φωτογραφιών και βίντεο, το academia για ακαδημαϊκούς και ερευνητές, καθώς και άλλες ιστοσελίδες δικτύωσης όπως το tagged, myspace, classmates κ.α. Στην Ελλάδα, το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 18 ετών που έχει λογαριασμό σε κάποια από αυτά τα δίκτυα δεν ξεπερνά το 1% (περίπου 89.000 άτομα) (Πίνακας 1).
(1) Για την προβολή του ποσοστού στον πληθυσμό 18 ετών και άνω, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα από την Έρευνα απασχόλησης εργατικού δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ (Γ' τρίμηνο, 2015).
