Αφιέρωμα: Η ελληνική κοινή γνώμη απέναντι στην Άνγκελα Μέρκελ, τη Γερμανία και τις ελληνογερμανικές σχέσεις

ΑΝΑΛΥΣΗ

Του Γιάννη Μαυρή

Η επίσκεψη της απερχόμενης Γερμανίδας Καγκελαρίου στην Ελλάδα, δίνει  την ευκαιρία μιας ιστορικής αποτίμησης της εικόνας της Γερμανίας και των ελληνογερμανικών σχέσεων, κατά τη δεκαετία των Μνημονίων, στο επίπεδο των στάσεων της ελληνικής κοινής γνώμης. Η ανάλυση της έκτασης της γερμανικής επιρροής στην Ελλάδα, που ακολουθεί, στηρίζεται στις χρονοσειρές των μετρήσεων του Πολιτικού Βαρόμετρου της Public Issue.

 1. Στάσεις απέναντι στη Γερμανία & τις ελληνογερμανικές σχέσεις

Καθ’ όλη τη διάρκεια της μνημονιακής δεκαετίας, οι αντιγερμανικές διαθέσεις της ελληνικής κοινής γνώμης παρέμειναν σταθερά πλειοψηφικές, σε ποσοστά που κυμάνθηκαν από 66% (2 στους 3) έως και 78% (8 στους 10), τον Φεβρουάριο του 2015, αμέσως μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, στην περίοδο της 2ης διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (9/2015-7/2019), ο σχεδόν καθολικός αντιγερμανισμός της κοινής γνώμης, επέστρεψε στα πλειοψηφικά επίπεδα του 66%-68% (Διάγραμμα 1).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και η κομματική διαίρεση ανάμεσα, αφενός στα κόμματα της λεγόμενης μνημονιακής διακυβέρνησης (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ) , οι ψηφοφόροι των οποίων καταγράφουν σχετικά υψηλότερα ποσοστά φιλογερμανισμού και αφετέρου στα κόμματα της αντιμνημονιακής αντιπολίτευσης (Χρυσή Αυγή, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση), οι ψηφοφόροι των οποίων δηλώνουν, σε ποσοστά 86%-93% (9 στους 10), αρνητικές κρίσεις για τη Γερμανία (Διάγραμμα 2).

Τα αίτια της γενικευμένης κοινωνικής δυσαρέσκειας στην Ελλάδα, απέναντι στη Γερμανία, οφείλονται στη διαχείριση της κρίσης της Ευρωζώνης που η δεύτερη επέβαλε στην πρώτη. Ο βαθμός ικανοποίησης από τους χειρισμούς της Γερμανίας καθιερώθηκε στο ΠΒ το 2012 και μετρήθηκε μέχρι το 2015 (Διάγραμμα 3Α).  Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της 4ετίας, ελάχιστοι Έλληνες πολίτες, μόλις 5%-9%, βρέθηκαν να υποστηρίζουν τη γερμανική πολιτική.

Αυτές οι διαχρονικά παγιωμένες κοινωνικές στάσεις απέναντι στη Γερμανία δεν φαίνεται να αναιρούνται την τελευταία διετία, λόγω της στάσης που τηρεί η Γερμανία, απέναντι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα προβλήματα της Ανατολικής Μεσογείου.

2. Στάσεις απέναντι στις ελληνογερμανικές σχέσεις

Ίσως το πλέον κρίσιμο συμπέρασμα, από την ιστορική ανάλυση της ελληνικής κοινής γνώμης που αφορά την γερμανική επιρροή στην Ελλάδα είναι το ακόλουθο: Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης εδραιώθηκε κοινωνικά -σε συντριπτικό ποσοστό που κυμάνθηκε από 77% έως 91% (δηλαδή 8 ή 9 στους 10)- η πεποίθηση, ότι τα εθνικά συμφέροντα Ελλάδας-Γερμανίας δεν συμπίπτουν, αλλά είναι διαφορετικά (Διάγραμμα 3Β). Την αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή τα συμφέροντα των δύο χωρών είναι κοινά, στην περίοδο μέτρησης (2012-2015), εξέφρασε μόλις 1 στους 5 Έλληνες πολίτες. Θα πρέπει δε να επισημανθεί και εδώ, ότι ούτε σε αυτές τις κοινωνικές αντιλήψεις της ελληνικής κοινής γνώμης, έχει συνυπολογιστεί η αντίδραση που τροφοδοτεί η στάση της Γερμανίας απέναντι στις χώρες της περιοχής.

3. Η εικόνα της Άγκελας Μέρκελ

Κατά τη τελευταία δεκαετία, η δημοτικότητα της απερχόμενης Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελας Μέρκελ γνώρισε, στην Ελλάδα, σημαντικές διακυμάνσεις, παραμένοντας όμως πάντοτε εμφανώς αρνητική. Η εικόνα της Άγκελα Μέρκελ κατέγραψε τη μεγαλύτερη επιδείνωση κατά την περίοδο του 2ου Μνημονίου (82%-87%, το 2012-2014), αλλά και στο Α’ Εξάμηνο του 2015 (82% – Διάγραμμα 4). Είναι χαρακτηριστικό, ότι η προοπτική της 3ης επανεκλογής της στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2013, που είχε μετρηθεί στο Πολιτικό Βαρόμετρο επιβεβαίωνε τις αρνητικές προσδοκίες της ελληνικής κοινής γνώμης. Συγκεκριμένα, 1 στους 2 Έλληνες πολίτες (47%) θεωρούσε ότι η επανεκλογή της θα είχε αρνητικές επιπτώσεις για τα συμφέροντα της Ελλάδας, 1 στους 3 (34%) ουδέτερες και μόλις 1 στους 10 (10%) ανέμενε θετικά αποτελέσματα (Διάγραμμα 5).

Τον Ιούνιο του 2015, ακριβώς πριν το ελληνικό Δημοψήφισμα, το Πολιτικό Βαρόμετρο θα καταγράψει το υψηλότερο ποσοστό θετικών κρίσεων για τη Γερμανίδα Καγκελάριο, 39% (4 στους 10 Έλληνες), που αντιστοιχεί -σχηματικά- και στο μπλοκ του ΝΑΙ. (Διάγραμμα 4). Είναι ενδεικτικό, ότι και η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο Βερολίνο που προηγήθηκε (23/3/2015) είχε δημιουργήσει θετικές εντυπώσεις στην κοινή γνώμη (Διάγραμμα 6).

Μετά το 2015, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η δημοφιλία της θα συρρικνωθεί -εκ νέου- ελαφρά, αλλά θα παραμείνει το 2017 σε επίπεδα της τάξης του 35%. Σήμερα, είναι πιθανό αυτή η τάση επιδείνωσης να έχει ενισχυθεί ακόμη περαιτέρω. Σύμφωνα με την τακτική μέτρηση 2021 Global Attitudes Survey, του αμερικανικού Κέντρου Ερευνών Pew (Pew Research Center), που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο, το ποσοστό των πολιτών στην Ελλάδα που εμπιστεύεται την Άνγκελα Μέρκελ είναι μόλις 30%, χαμηλότερο μεταξύ όλων των ξένων ηγετών των Μεγάλων Δυνάμεων.

4. Η εικόνα του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε

Τέλος, σε διαφοροποίηση με την Άνγκελα Μέρκελ, το πρόσωπο του Γερμανού τέως υπουργού Οικονομικών (2009-2017) Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, συγκέντρωσε διαχρονικά (2012-2017) την καθολική αντιπάθεια των Ελλήνων πολιτών, σε ποσοστά που -με εξαίρεση το 2012- κυμάνθηκαν σταθερά, μεταξύ 82% και 84% (8 στους 10 – Διάγραμμα 7).