Το κομματικό σύστημα ένα χρόνο μετά τις εκλογές

Ανάλυση
του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΥΡΗ

Πριν από ένα χρόνο, οι εκλογές της 6ης Μαΐου αποτέλεσαν τομή στη σύγχρονη ελληνική πολιτική και εκλογική ιστορία. Το αποτέλεσμα αποδείχθηκε καταστροφικό για τα παραδοσιακά κόμματα της διακυβέρνησης (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ) και, τουλάχιστον για το ΠΑΣΟΚ, σημείο μη-επιστροφής. Η σημασία της λαϊκής ετυμηγορίας ήταν τριπλή: Πρώτον, σηματοδότησε την πρωτοφανή πολιτική χρεωκοπία και την εκλογική κατάρρευση του δικομματικού συστήματος, που συγκροτήθηκε μετά τη δικτατορία, αλλά και του ισχύοντος εκλογικού συστήματος. Δεύτερον, απονομιμοποίησε κοινωνικά την εφαρμοζόμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική του Μνημονίου. Τρίτον, η εκλογική ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σηματοδότησε το τέλος της εποχής ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ και την πολιτική επανεμφάνιση της Αριστεράς, για πρώτη φορά ύστερα από περιθωριοποίηση πολλών δεκαετιών. Ωστόσο, η σημερινή προγραμματική και οργανωτική κατάσταση του ΣΥΡΙΖΑ συντηρεί την αβεβαιότητα για τις προοπτικές του.

Με τις εκλογές του Μαΐου, έκλεισε οριστικά ο ιστορικός κύκλος της Μεταπολίτευσης. Το πολιτικό κενό που παρουσιάσθηκε είναι συγκρίσιμο με το αντίστοιχο που εμφανίσθηκε στην ελληνική πολιτική σκηνή το 1950, μετά τον εμφύλιο και το 1974, μετά την πτώση της δικτατορίας, με την ουσιαστική διαφορά από τις δύο προηγούμενες ιστορικές στιγμές, ότι ο βασικός σχηματισμός της Αριστεράς βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο των εξελίξεων και όχι στο περιθώριο υπό το βάρος μιας ήττας.

Η σύγχρονη ελληνική κρίση εκπροσώπησης δεν επιλύθηκε φυσικά τον Ιούνιο του 2012. Ένα χρόνο μετά, η περίοδος που διανύουμε παραμένει μεταβατική. Η κρίση εκπροσώπησης παρατείνεται. Η νέα μορφή του κομματικού συστήματος που αναδύεται δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε αποκρυσταλλωμένη, ούτε οριστική.

Ο νέος «οιονεί» δικομματισμός (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ) είναι πλέον συρρικνωμένος – κινείται σε επίπεδα κάτω από το 60% (55.5% στο Βαρόμετρο Μαΐου)- και ιδιαίτερα ισορροπημένος. Με βάση την εκτίμηση εκλογικής επιρροής της Public Issue, κανένα από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα δεν υπερβαίνει σήμερα το 30%. Η απήχηση των δύο κομμάτων εμφανίζεται το τελευταίο εξάμηνο εντυπωσιακά ισοδύναμη, με τη ΝΔ να κινείται μεταξύ 26% και 29%, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ 27,5% και 30,5%. (Στην τρέχουσα μέτρηση καταγράφεται μικρό προβάδισμα μισής εκατοστιαίας μονάδας υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ – διάγραμμα 1). Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει η σειρά κατάταξης των δύο κομμάτων 4 φορές, μέσα σε 6 μήνες. Λόγω του ισχύοντος εκλογικού νόμου (η πιθανότητα αλλαγής του οποίου εμφανίζεται σήμερα μικρή), ένας αντίστοιχος εκλογικός συσχετισμός, εάν διατηρηθεί, ενδέχεται να αυξήσει την πολιτική αβεβαιότητα, ενώ από την άλλη πλευρά μονιμοποιεί και την ανάγκη των κομματικών συμμαχιών.

Η θεαματική εκλογική ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ, που παρατηρήθηκε το περασμένο φθινόπωρο ανακόπηκε, εξίσου θεαματικά, το Δεκέμβριο. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να διατηρήσει τα πολιτικά και εκλογικά κέρδη που αποκόμισε, κατά την περίοδο όξυνσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας, τον περασμένο Οκτώβριο-Νοέμβριο, ούτε να πείσει ότι αποτελεί εναλλακτική λύση για τη διακυβέρνηση της χώρας. Ύστερα από τις αποφάσεις του Eurogroup, σχετικά με την Ελλάδα (26-27/11/12), το πολιτικό κλίμα άλλαξε. Θα πρέπει να επισημανθεί, ότι σε αντίθεση με τις διαλυτικές επιπτώσεις που άσκησαν τα δύο πρώτα μνημόνια στα κόμματα της διακυβέρνησης, η ψήφιση του 3ου δεν φαίνεται να έπληξε καίρια, αυτή τη φορά, την εκλογική επιρροή της ΝΔ. Η κυπριακή κρίση άσκησε επίσης σημαντική επίδραση στις διαθέσεις του εκλογικού σώματος, ενισχύοντας την οικονομική επισφάλεια και ανησυχία. Όπως και τον Ιούνιο του 2012, ο φόβος λειτούργησε εις βάρος του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι με τον ίδιο τρόπο μπορεί να λειτουργήσει και στο μέλλον.

Η συγκράτηση της ΝΔ και η έλλειψη δυναμικής που καταγράφεται στις διακυμάνσεις της επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ, αφήνει έδαφος για την αναζωπύρωση των αντικομματικών διαθέσεων του εκλογικού σώματος. Η επιρροή του νέου δικομματισμού υποχωρεί πάλι το τελευταίο δίμηνο, ενώ η αποδοκιμασία των πολιτικών κομμάτων, συνολικά, εκδηλώνεται όχι μόνον με την εδραίωση του φαινομένου της Χρυσής Αυγής (11,5%), αλλά και με την επανεμφάνιση σημαντικά υψηλού ποσοστού των εκτός βουλής κομμάτων, που συγκεντρώνουν αθροιστικά 8,5%. Ποσοστό , που δεν προσεγγίζει μεν τα πρωτοφανή επίπεδα του Μαΐου 2012 (19%), αλλά κινείται σίγουρα πάνω από τα επίπεδα του Ιουνίου (6%).

 

 

  • Δημοσιεύθηκε στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (20/5/2013)
  • English verion