Ανάλυση του
ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗ*
Ένα κόμμα χωρίς ιδιαίτερη προβολή από τα μέσα ενημέρωσης, με συλλογική ηγεσία, χωρίς ευρέως αναγνωρίσιμα στελέχη και με έντονα στοιχεία ακτιβισμού στην πολιτική του δράση, διεκδικεί την είσοδό του στη Βουλή, σύμφωνα με τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων των τελευταίων μηνών. Πρόκειται για τους Οικολόγους-Πράσινους, την κυρίαρχη κομματική έκφραση του χώρου της πολιτικής οικολογίας, ο οποίος διέθετε κοινοβουλευτική εκπροσώπηση κατά την περίοδο 1989-1993.
Οι Οικολόγοι στη Βουλή, 1989-1993
Οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί, μία ομοσπονδία στην οποία μετείχαν περισσότερες από εκατό οικολογικές και εναλλακτικές οργανώσεις, κέρδισαν μία έδρα στις εκλογικές αναμετρήσεις του Νοεμβρίου 1989 και του 1990, με ποσοστά μικρότερα της μίας μονάδας (0,58 % και 0,77 % αντίστοιχα) χάρη στο αναλογικότερο και περισσότερο ευνοϊκό εκλογικό σύστημα που ίσχυε τότε. Μετά από μακρά περίοδο έντονων εσωτερικών κλυδωνισμών η Ομοσπονδία διαλύθηκε και δεν συμμετείχε στις εκλογές του 1993, οπότε ίσχυσε για πρώτη φορά το όριο του 3 % για κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.
Τα επόμενα χρόνια θα γίνουν προσπάθειες ανασυγκρότησης του χώρου. Διάφορα σχήματα προέκυψαν από ομάδες και τάσεις που αποτελούσαν συνιστώσες της Ομοσπονδίας, και έλαβαν μέρος στις εκλογές για το ελληνικό και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, χωρίς όμως να φθάσουν τις επιδόσεις της περιόδου 1989-1990.
Παράλληλα, στο όνομα της οικολογίας, χωρίς όμως πραγματική σχέση με τις ιδεολογικές αφετηρίες της ευρωπαϊκής πολιτικής οικολογίας, λαμβάνουν μέρος στις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1989 και έπειτα διάφορα σχήματα, όπως η Ένωση Οικολόγων (Έλληνες Οικολόγοι) του Δημοσθένη Βεργή, το κόμμα του Δημήτρη Κολλάτου, οι Οικολόγοι Ελλάδας κ.ά.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι
Η ίδρυση των Οικολόγων Πράσινων τον Δεκέμβριο του 2002 σηματοδότησε μία προσπάθεια συγκρότησης ενός αυτόνομου οικολογικού πολιτικού πόλου. Στις ευρωεκλογές του 2004 συγκέντρωσαν ποσοστό 0,67 % (όγδοο κόμμα σε ψήφους). Στις βουλευτικές εκλογές του 2007, με ψηφοδέλτια σε 54 από τις 56 εκλογικές περιφέρειες (δεν είχαν συνδυασμούς σε Δωδεκάνησα και Φλώρινα), έλαβαν 75.502 ψήφους, ποσοστό 1,05 %. Ήταν το πρώτο σε ψήφους από τα εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, με δεύτερη τη Δημοκρατική Αναγέννηση του πρ. υπουργού Στέλιου Παπαθεμελή, που, αν και είχε περισσότερες ευκαιρίες δημοσιότητας (π.χ. συμμετοχή στο debate των πολιτικών αρχηγών κ.ά.), περιορίστηκε στο 0,8 % των ψήφων.
Στο μηνιαίο βαρόμετρο της Public Issue για την Καθημερινή και τον ΣΚΑΙ καταγράφεται σταδιακά, το τελευταίο εξάμηνο, τριπλασιασμός της εκλογικής επιρροής των Οικολόγων, από μία ποσοστιαία μονάδα τον Απρίλιο, σε τρεις μονάδες το Νοέμβριο. Συγκεκριμένα, το ποσοστό τους αυξήθηκε σε 1,5 % τον Μάιο και διατηρήθηκε αμετάβλητο στις δύο επόμενες έρευνες (Ιουνίου και Ιουλίου). Η δυναμική που ανέπτυξαν από τον Σεπτέμβριο και έπειτα είναι εντυπωσιακή: σε κάθε έρευνα η επιρροή τους ενισχύεται κατά μισή ποσοστιαία μονάδα. Έτσι, από ένα κόμμα με δημοσκοπική καταγραφή, στα επίπεδα του πραγματικού αποτελέσματος των εκλογών του 2007, οι Οικολόγοι αποτελούν σήμερα υπολογίσιμη δύναμη και το ενδεχόμενο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης είναι πλέον ανοιχτό (Διάγραμμα 1).
Το προφίλ του ψηφοφόρου των Οικολόγων
Με βάση τα ευρήματα του αθροιστικού βαρόμετρου της Public Issue (3μηνο Σεπτεμβρίου-Νοεμβρίου) μπορούμε να σκιαγραφήσουμε, σε αδρές γραμμές, το προφίλ του ψηφοφόρου που δηλώνει την πρόθεσή του να ψηφίσει Οικολόγους «αν οι εκλογές διεξάγονταν την επόμενη Κυριακή»: ανήκει στις πιο δυναμικές ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού, κατοικεί σε αστικό κέντρο, διαθέτει μέση, ή ανώτερη μόρφωση και είναι πολιτικοποιημένος (Πίνακας 1).
Πιο συγκεκριμένα, οι ψηφοφόροι των Οικολόγων κατανέμονται περίπου ισομερώς (ένας στους πέντε σε κάθε κατηγορία) στις ηλικίες 25-34, 35-44, 45-54 και 55-64, ενώ είναι σαφώς περιορισμένη η απήχηση στις ακραίες ηλικιακές κατηγορίες 18-24 και 65 και άνω (ένας στους δέκα σε καθεμία). Η συντριπτική πλειοψηφία κατοικεί σε αστικά κέντρα (οκτώ στους δέκα έναντι μόνο ενός σε ημιαστικά και ενός σε αγροτικές περιοχές). Το 96 % διαθέτει μέση, ή ανώτερη μόρφωση (ισομερώς κατανεμημένοι) και 6 στους 10 δηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την πολιτική (πολύ – αρκετά) έναντι τεσσάρων που ενδιαφέρονται λίγο, ή σχεδόν καθόλου.
Όσον αφορά την πολιτική αυτοτοποθέτηση και την κομματική προέλευση των οιονεί ψηφοφόρων των Οικολόγων, είναι αξιοσημείωτο ότι 1 στους 6 δηλώνει δεξιός/κεντροδεξιός και 1 στους 3, ότι στις τελευταίες εκλογές είχε ψηφίσει τη Ν.Δ. Συγκεκριμένα, 37 % αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί/κεντροαριστεροί, 28 % ως κεντρώοι, 16 % αισθάνονται δεξιοί/κεντροδεξιοί, ενώ το 16 % υποστηρίζει ότι αυτοί οι διαχωρισμοί δεν σημαίνουν τίποτα.
Ως προς την ψήφο στις εκλογές του 2007 καταγράφεται μία τριχοτόμηση του «οικολογικού εκλογικού σώματος», ανάμεσα: α) στους παλαιούς και σταθερούς ψηφοφόρους του οικολογικού ρεύματος, οι οποίοι, λόγω της διευρυμένης απήχησής του, αντιπροσωπεύουν πλέον μόνο το 25% των σημερινών ψηφοφόρων του κόμματος, β) σε εκείνους που είχαν ψηφίσει ΠΑΣΟΚ, ή κάποιο από τα δύο κόμματα της κοινοβουλευτικής Αριστεράς (29% – ΠΑΣΟΚ 13%, ΣΥΡΙΖΑ 11% και ΚΚΕ 5%) και γ) σε αυτούς που είχαν ψηφίσει Ν.Δ. (29%). Επίσης, ποσοστό 10% δηλώνει ότι δεν ψήφισε, ή επέλεξε λευκό, ή άκυρο.
Το ποσοστό των Οικολόγων και το όριο της αυτοδυναμίας
Το ποσοστό που θα κερδίσουν οι Οικολόγοι στις εκλογές θα επηρεάσει και το όριο της αυτοδυναμίας του πρώτου κόμματος. Με δεδομένο ότι τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής – «λοιπά κόμματα» για τις έρευνες – αθροίζουν σταθερά ένα ποσοστό γύρω στο 1-1,5 %, αν οι Οικολόγοι προσεγγίσουν αλλά δεν υπερβούν το όριο εκπροσώπησης του 3 %, η αντιπροσωπευόμενη ψήφος (άθροισμα ποσοστών των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή) θα περιοριστεί σε ένα ποσοστό περί το 96-97 %, οπότε το όριο της αυτοδυναμίας θα βρεθεί σε ποσοστά περί το 41-41,4 %. Στην αντίθετη περίπτωση, αν οι Οικολόγοι έστω και οριακά υπερβούν το 3 %, η αντιπροσωπευόμενη ψήφος θα κυμανθεί σε επίπεδα υψηλότερα του 98 %, οπότε το όριο της αυτοδυναμίας θα καθοριστεί σε ποσοστό πάνω από 42 %.
Καθώς στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων μηνών καταγράφεται η αδυναμία του πρώτου κόμματος να κατακτήσει αυτοδυναμία, ήδη έχουν αρχίσει να βλέπουν το φως της δημοσιότητας σενάρια και για το ενδεχόμενο κυβερνητικής συνεργασίας ΠΑΣΟΚ-Οικολόγων. Μια τέτοια υποθετική συνεργασία θα ήταν εφικτό να αθροίσει 151 έδρες με ποσοστά, για παράδειγμα, 38,5 % για το ΠΑΣΟΚ και 3,5 % για τους Οικολόγους.
Συγκυριακή, ή μονιμότερη η επιρροή των Οικολόγων;
Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι αν η δημοσκοπική καταγραφή της τελευταίας περιόδου έχει συγκυριακό ή μονιμότερο χαρακτήρα. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο πρωτοφανούς πολιτικής ρευστότητας, κανείς αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να προεξοφλήσει πώς θα συμπεριφερθεί στην κάλπη, στην προσεχή εκλογική αναμέτρηση με έντονα χαρακτηριστικά πόλωσης, μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων που σήμερα δηλώνουν την πρόθεση να ψηφίσουν Οικολόγους. Η αβεβαιότητα εντείνεται αν λάβουμε υπόψη ότι το εκλογικό σώμα που συνθέτει το ποσοστό των Οικολόγων στην πρόθεση ψήφου είναι ετερογενές, καθώς σημαντικό τμήμα του προέρχεται από την αποσυσπείρωση των ψηφοφόρων Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ/Αριστεράς του 2007.
Οι Οικολόγοι-Πράσινοι, πάντως, προετοιμάζονται για τις ευρωεκλογές, το μοναδικό δεδομένο εκλογικό ραντεβού για το 2009. Στις αρχές Δεκεμβρίου πραγματοποίησαν στην Αθήνα έκτακτο συνέδριο, πανηγυρικού χαρακτήρα όπως το χαρακτήρισαν, στο οποίο επικυρώθηκαν τα αποτελέσματα των εσωκομματικών εκλογών για την επιλογή των υποψηφίων του κόμματος και ουσιαστικά εγκαινιάστηκε η προεκλογική εκστρατεία. Ο στόχος που έχουν θέσει, όπως σημειώνεται στα αποτελέσματα του συνεδρίου, είναι η εκλογή «τουλάχιστον ενός Έλληνα πράσινου ευρωβουλευτή, επιδιώκοντας παράλληλα πολιτικές αλλαγές στην ελληνική πολιτική και κοινωνία και την είσοδο στο ελληνικό κοινοβούλιο».
Τα διαγράμματα του άρθρου:
*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗΣ είναι Εκλογικός Αναλυτής της Public Issue